Հայաստանին բնորոշ լանդշավտների բնութագրություն

Բնութագրել հետևյալ լանդշաֆտերը՝ կիսաանապատներ, տափաստաններ, անտառներ, մարգագետիններ։
Բնութագրել հետևյալ բաղադրիչներով՝

• Տարածում
• Կլիմա
• Բուսականություն
• Կենդադիներ
• Հողեր

Կիսանապատներ՝

Կիսաանապատային բուսականություն, Արարատյան գոգավորության, նաև Զանգեզուրի, Մեղրիի ու Վայքի լեռնաշղթաների վրա (600-1500 մ բարձրություններում) գտնվող գրեթե բոլոր չոր, անջրդի հողատարածքները՝ ղռերը, ծածկված են կիսաանապատային բուսականությամբ։ Քարքարոտ կիսաանապատների ամենախոշոր զանգվածները Արագածոտնի, Արմավիրի և Արարատի մարզերում և այլն։ Ի տարբերություն անապատների՝ այստեղ բուսական համակեցությունում զգալի տոկոս են կազմում էֆեմեր ճիմ առաջացնող դաշտավլուկազգիները։Զոնայի կլիման ցամաքային է։ Հուլիսի միջին ջերմաստիճանը +22 +27 °C է։ Տարեկան տեղումների քանակը քիչ է՝ 200 — 300 մմ.։ Կենդանական և բուսական աշխարը համապատասխանում է անապատների և տափաստանների տեսակներին։ Աճում է ավազուտային բոշխ, դաշտախոտ, օշինդր, աղուտաբույսեր, թփուտներ, կոշտ ու փշոտ խոտեր։ 

Տափաստաններ՝

Գտնվում են ծովափերից հեռու, համեմատաբար ոչ մեծ տեղամասերով, հյուսիսային և հարավային լայնությունների 25 °C և 40 °C միջև։ Հանդիպում են Հյուսիսային Ամերիկայում (Կալիֆոռնիայի հովտում, Կոլորադոյի սարավանդում, Մեծ հարթավայրերի Հարավային ու Մեքսիկական բարձրավանդակի ներքին մասերում), Հարավային Ամերիկայում (Լա Պլատայի դաշտավայրի պամպաներում և Անդերի արևելյան նախալեռներում), Ավստրալիայում (մայրցամաքի Հյուսիսային և հարավարևմտյան հարթավայրերում), Կուր-Արաքսյան դաշտավայրում, Հարավային Կովկասում։Ամենացուրտ ամսվա միջին ջերմաստիճանը 5-12 °C է, հնարավոր են հազվադեպ թեթև ցրտահարություններ։ Ամառը շոգ է։ Ամենատաք ամսվա միջին ջերմաստիճանը 20-25 °C է։ Հաճախակի են երաշտները։ Տարեկան տեղումները 500-600 մմ են, գետերը՝ սակավաջուր (հաճախ ցամաքում են), մակերևութային հոսքը աննշան։Կենդանական աշխարհին բնորոշ են այծքաղը, գետնասկյուռը, արջամուկը, խլուրդը, ճագարամուկը։Կան թռչունների շատ տեսակներ, վիթ և կուլա։ Եվրոպայի և Ասիայի տափաստանների շատ կենդանիներ հանդիպում են համարյա ամենուրեք։ Ավստրալիական տափաստաններում գերակշռում են պարկավորները։Բազմաթիվ տարիների ընթացքում խոտաբույսերը քայքայվելով առաջացրել են օրգանական փտանյութեր, որոնք քիչ տեղումների պատճառով մնացել են իրենց տեղում և առաջացրել են հումուսով հարուստ (8 — 12%) ու բերրի հողեր (մինչև 1 մետր խորությամբ սևահողեր)։ Որոշ շրջաններում տարածված են նաև շագանակագույն հողերը, որոնք ավելի քիչ հումուս են պարունակում։Տափաստաններին բնորոշ բուսատեսակները՝ հացազգի բազմամյա խոտաբույսերն են (փետրախոտ, սիզախոտ, շյուղախոտ, երեքնուկ, տիպչակ և այլն)։ Բնական տափաստանները պահպանվում են միայն արգելոցներում, իսկ դրանցից դուրս մշակվում են հացահատիկային (ցորեն, գարի, եգիպտացորեն) և տեխնիկական (շաքարի ճակնդեղ, արևածաղիկ) կուլտուրաներ։

Անտառներ՝

Աշխարհի բոլոր այն վայրերում, որտեղ հնարավոր է ծառերի կայուն աճ, ապա արդյունքում առաջանում են անտառներ։ Անտառների ձևավորվան ամենագլխավոր պայմանը տեղումների քանակությունն է։ Անտառային ֆաունան այն կենդանիների խումբն է, որոնք ապրում և բազմանում են անտառներում, սնվում այնտեղ ու պատսպարվում։ Անտառային ֆաունան կազմում է աշխարհի ամբողջ կենդանատեսակների գրեթե կեսը։ Այս կենդանիները հարմարված են անտառների պայմաններին։ Միատեսակ անտառների առավել մեծ խումբ է ներկայացնում համանուն բնական զոնաները։ Այդ բնական զոնաները տարածվում են մոտավորապես այն նույն լայնություններում, որտեղ տարածված են կլիմայական գոտիները։ Մեկ բնական զոնայում հանդես եկեղ անտառներին հաճախ անվանում են բիոմներ. սա մեկ բնակլիմայական գոտու էկոհամակարգերի ամբողջությունն է։ Գոյություն ունեն անտառային ֆորմացիաներ (կազմավորություններ), որոնք զոնաներ չեն ձևավորում (ճահճային անտառ, մանգրեր, անտառային տնկատափեր)։

Մարգագետիններ՝

Հայաստանում մարգագետինները տարածված են հիմնականում Արագածի, Գեղամա լեռնաշղթայի, Կապուտջուղի և այլ լեռնազանգվածներին ու դրանց լանջերին (ծովի մակերևույթից 2200 մ և ավելի բարձրության վրա)։ Հայաստանումում խոտհարքների մոտ 75%-ը գտնվում է ենթալպյան, ետանտառային մարգագետնատափաստանային, իսկ արոտների 90%-ը՝ ալպյան, ենթալպյան, լեռնատափաստանային, մարգագետնատափսատանային և ետանտառային գոտիներում։ Մարգագետինների միջին բերքատվությունը խոտհարքներում 15-25 ց\հա է (չոր խոտ), արոտավայրերում՝ 10-15 ց\հա։, Կան ս բազմամյա մեզոֆիլ խոտաբույսերից, որոնք աճում են ամբողջ վեգետացիայի ընթացքում (առանց ամառվա ընդմիջման, որը հատուկ է տափաստանային բույսերին)։ Բնական մարգագետիններն առաջանում են բազմամյա մեզոֆիլ խոտաբույսերի համար նպաստավոր կլիմայական և հողային պայմաններ ունեցող վայրերում՝ երկարատև ողողվող հովիտներում, բարձրլեռնային գոտում, մերձարկտիկայի և մերձանտարկտիդայի ծովափնյա շրջաններում, տափաստանային ու կիսաանապատային գոտիների լիմաններում։

Դաս 6 Կյանքի ոչ բջջային ձևեր՝վիրուսներ, կառուցվածքը, կենսագործնեությունը։

Վիրուս ոչ բջջային կառուցվածք ունեցող հարուցիչ, որը բազմանում է միայն կենդանի բջիջների ներսում։ Վիրուսները վարակում են կյանքի բոլոր բջջային ձևերը՝ կենդանիներից ու բույսերից մինչև բակտերիաներ և արքեաներ։

Հայտնաբերվել և մանրամասն նկարագրվել են շուրջ 5000 տեսակի տարբեր վիրուսներ, չնայած այն բանին, որ հայտնի են վիրուսների միլիոնավոր ձևեր։ Վիրուսներ հայտնաբերվել են գրեթե բոլոր էկոհամակարգերում և կենսաձևերից ամենաբազմաքանակն են։ Վիրուսների մասին գիտությունը վիրուսաբանությունն է, որը մանրէաբանության (միկրոբիոլոգիա) ենթաճյուղերից է։

Վիրուսները բաղկացած են երկու կամ երեք մասերից (վիրիոններից)։

• բոլոր վիրուսներն ունեն գենետիկական նյութ՝ ԴՆԹ կամ ՌՆԹ։ Սրանք երկար մոլեկուլներ են, որոնք կրում են գենետիկական տեղեկատվությունը,
• բոլոր վիրուսներն ունեն սպիտակուցե կապսիդ, որը պաշտպանում է գեները,
• որոշ վիրուսներ ունեն նաև լիպիդային պատյան, որը շրջապատում է կապսիդը բջջից դուրս գտնվելու ժամանակ

Վիրուսների ձևերը տարբեր են՝ հասարակ պարուրաձևից և իկոսաեդրից (քսանանիստից) մինչև ավելի բարդ կառույցներ։ Վիրուսի միջին մեծությունը կազմում է բակտերիայի մեծության մոտ 1/100-րդը։ Վիրուսների մեծ մասը շատ փոքր են լուսային մանրադիտակով հայտնաբերվելու համար։

Վիրուսների էվոլյուցիոն ծագումն ամբողջությամբ պարզ չէ։ Հնարավոր է՝ նրանց մի մասը ծագել է բակտերիաներից։ Էվոլյուցիայում վիրուսները խաղում են կարևոր դեր գեների հորիզոնական տեղափոխման մեջ՝ սրանով նպաստելով գենետիկական բազմազանությանը։ Որոշ գիտնականներ վիրուսները համարում են կենդանի ձևեր, քանի որ վերջիններս կրում են գենետիկական նյութ, վերարտադրվում են և բնական ընտրությամբ ենթարկվում էվոլյուցիայի։ Այնուամենայնիվ, վիրուսների մոտ բացակայում են կենդանի օրգանիզմներին բնորոշ որոշ կարևոր հատկանիշներ (ինչպիսին օրինակ բջջային կազմությունն է), որի պատճառով վիրուսներին անվանում են «կյանքի ոչ բջջային ձևեր»։

Պարվավիռուս

Parvovirus B19  ԴՆԹ պարունակող վիրուս է, որը մարդու համար պաթոգեն է պարվովիրուսների ընտանիքից ( Parvoviridae )  : Parvovirus B19-ը բազմանում է էրիթրոիդ պրոգենիտոր բջիջներում և առաջացնում նրանց մահը: Կախված հիվանդի հեմատոլոգիական և իմունոլոգիական կարգավիճակից՝ վարակի կլինիկական պատկերը կարող է շատ տարբեր լինել՝ ասիմպտոմատիկ էրիթրոիդ ապլազիայից մինչև քրոնիկ անեմիա : Վիրուսը տարածված է ամբողջ աշխարհում և բավականին տարածված է։Վիրուսն իր անվանումն ստացել է մարդու արյան շիճուկի նմուշի թվից, որից այն առաջին անգամ մեկուսացվել է. թիվ 19 նմուշ B հավաքածուից: 

Parvovirus B19-ն ունի իկոսաեդրալ կապսիդ , որը բաղկացած է երկու տեսակի սպիտակուցային ենթամիավորներից՝ VP1 և VP2, առանց լրացուցիչ արտաքին ծածկույթների: Վիրիոնների գծային չափը 22-24 նմ է։ Վիրուսի գենետիկ նյութը ներկայացված է դրական կամ բացասական բևեռականության միաշղթա գծային ԴՆԹ- ով ։ Հասուն վիրուսային մասնիկի մոլեկուլային զանգվածը 5,6 ՄԴա է ։ Վիրուսը շատ դիմացկուն է ֆիզիկական ազդեցություններին. այն կենսունակ է մնում 1 ժամ 56°C ջերմաստիճանում, չի ազդում լիպիդային լուծիչների վրա:

Պարվովիրուս B19-ի կյանքի ցիկլը բաղկացած է հետևյալ քայլերից.

• կապվում է բջջային ընկալիչին ,
• ներքինացում,
• անցում դեպի բջջային միջուկ ,
• ԴՆԹ-ի վերարտադրություն ,
• արտագրում ,
• կապսիդային հավաքում,
• գենոմի փաթեթավորումը կապսիդի մեջ,
• հյուրընկալող բջիջի լիզում և վիրուսների ազատում։

Ախտորոշում և բուժում

Ախտորոշումը կարող է առաջարկվել ոսկրածուծի և ծայրամասային արյան մեջ հսկա պրոնորմոբլաստների առկայությամբ: Ախտորոշումը հաստատելու համար օգտագործվում են հետևյալ մոտեցումները.

Պարվովիրուս B19-ը  մարդկանց մոտ քրոնիկ անեմիայի պատճառն է : Սա հաճախ անտեսվում է: Ներերակային իմունոգոլոբուլինով բուժումը սովորաբար լուծում է սակավարյունությունը, չնայած կարող է առաջանալ ռեցիդիվ: Պարվովիրուսային վարակը կարող է առաջացնել բորբոքային պատասխան ՁԻԱՀ-ով հիվանդների մոտ, ովքեր նոր են սկսել հակառետրովիրուսային թերապիա:

• հիվանդի արյան մեջ վիրուսի հայտնաբերում էլեկտրոնային մանրադիտակի , ֆերմենտային իմունային հետազոտության , ԴՆԹ հիբրիդացման կամ պոլիմերազային շղթայական ռեակցիայի միջոցով .
• հիվանդի արյան մեջ B19 պարվովիրուսի դեմ հակամարմինների հայտնաբերում .

23․11․2022

23․11․2022 հանր․Download

Ո՞վ է Մխիթար Սեբաստացին

1․ Ո՞վ է Մխիթար Սեբաստացին․ (օգտվիր համացանցից)։

• Կարդացածդ բանավոր ներկայացրու, այնուհետև 12-15 նախադասությամբ վերապատմիր բլոգում:

Մխիթար Սեբաստացի եղել է, հայ կաթոլիկ եկեղեցական գործիչ, հայագետ, Մխիթարյան միաբանության հիմնադիր։Ծնվել է Սեբաստիա քաղաքում 1676թ.-ի փետրվարի 17-ին և, ի պատիվ մանուկ Քրիստոսի կնքվել Մանուկ անունով։Հիմնադրվել է 1701 թվականի սեպտեմբերի 8-ին, Կոստանդնուպոլսում՝ վանահայր Մխիթար Սեբաստացու կողմից։ Միաբանությունն իր գործունեության ընթացքում հրատարակել է բազմաթիվ հայագիտական-բանասիրական, կրոնական և գիտական այլ աշխատություններ։
Մխիթարն իր շուրջ հավաքում է մի խումբ հայ երիտասարդների և որոշում հիմնել միաբանություն։

Մխիթարը Կոստանդնուպոլսի վարդապետ Խաչատուր Առաքելյանին խնդրում է դառնալ ապագա միաբանության առաջնորդը, սակայն Խաչատուրը մերժում է ։ Այնուհետև  Սեբաստացին գնում է Կարմիր վանք, ուր սկսում է զբաղվել դպիրների կրթության գործով։1699 թվականին Կարմիր վանքում Մխիթարին շնորհվում է վարդապետի աստիճան։ Քսանհինգ տարեկանում Մխիթարը հիմնեց եկեղեցի Կոստանդոպոլսում, որի օրինակով էլ մի խումբ երիտասարդների հետ հիմնեց Մխիթարյան միաբանությունը։Նա թարգմանել, ստեղծել և տպագրել է հազարավոր աշխատություններ` հարստացնելով հայերեն գրականությունը։ Այսօր նրա մատենադարանում պահվում են ավելի քան 5000 ձեռագրեր և 100000 տպագիր գրականություն։

Classwork

1. I’ve never played this game before.
2. Adam tidied his room last night.
3. Have you lived here since 2005?
4. Carol and I went to the cinema three nights ago.
5. It’s the first time you’ve visited our flat, isn’t it?
6. They haven’t given the baby a name yet.
7. Did you go to New York when you went to the States last summer?
8. Have you ever sent an e-mail before?

1. The lesson hasn’t started yet.
2. The teacher has already written on the board.
3. Joe and Tim have just come into the classroom.
4. Tony hasn’t finished getting books ready.
5. Christine has already opened the book.
6. Dave has dropped the pen on the floor.
7. He hasn’t picked it up yet.

1. heard
2. arrived
3. been writing
4. been talking
5. invited
6. been reading
7. been playing

1. yet
2. for
3. ever
4. already
5. since
6. just
7. never